BẢO TÀNG LẠNG SƠN

           Trống đồng Na Dương thuộc nền văn hóa Đông Sơn, phát hiện năm 1970 tại thị trấn Na Dương, huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn (niên đại 2500-2000 năm cách ngày nay) thuộc nhóm trống loại I (theo cách phân loại của Heger).Trống Na Dương mang những nét rất đặc trưng của dòng trống Đông Sơn. Dáng trống hài hòa, cân đối với ba phần rõ rệt: tang phình, thân thon, đế choãi.

- Chính giữa mặt trống là hình ngôi sao 13 cánh tượng trưng cho mặt trời. Xen giữa các cánh sao là văn lông công hình tim với biểu tượng sinh nam thực khí gắn với ý nghĩa phồn thực. Tiếp đó, các vành hoa văn (có 11 vành hoa văn) được bố trí theo kiểu đồng tâm từ trong ra ngoài, trang trí các hoa văn: văn răng lược, vòng tròn kép có chấm giữa, các đường gấp khúc cắt nhau tạo thành hình trám, hình người trang sức lông chim nhưng mang tính cách điệu cao - biến thành hình văn cờ. Ngoài ra trên mặt trống còn có 4 khối tượng cóc bố trí từng cặp đối xứng qua tâm trống, cách đều nhau.

- Phần tang và phần thân trống: trang trí hoa văn đơn giản giống trên mặt trống (văn răng lược và vòng tròn kép có chấm giữa), song tuỳ từng phần mà có bố cục hợp lý. Thân và chân trống được phân cách bởi một đường chỉ lớn nhô hẳn lên chứng tỏ sự phân biệt rõ rệt giữa các phần của trống. Chân trống có hình nón cụt với độ choãi vừa phải, được trang trí các băng hoa văn ngang.  

Phần thân trống có hai đôi quai kép bố trí đối nhau. Quai trống có dạng hình chữ C, trang trí văn thừng tết. Trống được đúc bằng khuôn ba mang (2 mang thân và 1 mang mặt), đây là kỹ thuật đúc rất phổ biến của văn hóa Đông Sơn.  

Như các trống Đông Sơn khác, trống Na Dương là sản phẩm ra đời xuất phát từ nhu cầu văn hoá tinh thần của cư dân Lạc Việt. Trống có rất nhiều công dụng: dùng để thờ cúng, là nhạc khí dùng trong lễ hội truyền thống, nghi thức tế lễ...

Văn hóa Bắc Sơn là một trong những nền văn hóa khảo cổ nổi tiếng của nước ta ở thời đại đá. Đó là một nền văn hóa tiền sử có lịch sử hình thành và phát triển lâu dài, có mối liên hệ mật thiết, chặt chẽ với nhiều nền văn hóa khảo cổ khác để góp phần tạo nên dòng chảy không ngừng của lịch sử dân tộc. Bắc Sơn là tên gọi của huyện Bắc Sơn thuộc tỉnh Lạng Sơn, nhưng từ năm 1924 Bắc Sơn đã trở thành tên của một nền văn hóa đá mới tiêu biểu nhất ở Việt Nam và Đông Nam Á. Qua quá trình nghiên cứu, các nhà khảo cổ học đã xác định Văn hóa Bắc Sơn có niên đại khoảng 11.000 – 7.000 năm cách ngày nay, thuộc giai đoạn Sơ kỳ đá mới. Đến nay đã có trên 50 di tích văn hóa Bắc Sơn được phát hiện, nghiên cứu ở nước ta. Số lượng hiện vật thu được lên đến hàng ngàn di vật. Di vật văn hóa hóa Bắc Sơn rất phong phú, đa dạng gồm: Rìu mài lưỡi, “dấu Bắc Sơn”, công cụ ghè đẽo (hình chữ nhật, hạnh nhân, công cụ hình quạt, hình bán nguyệt, hình mu rùa...) được coi là di vật đặc trưng của văn hóa Bắc Sơn. Trong đó, rìu mài lưỡi là loại di vật đặc trưng điển hình nhất, là loại rìu mài xuất hiện sớm nhất ở châu Á. Đó là những chiếc rìu được ghè đẽo qua loa trên hai cạnh và lưỡi rồi mài hạn chế ở phần lưỡi tạo độ sắc. Nhờ có sự cải tiến quan trọng đó mà những chiếc rìu mài lưỡi đã tạo nên năng suất lao động cao hơn, giảm sức lao động so với việc sử dụng rìu ghè đẽo tồn tại trước đó. Vì vậy, rìu mài lưỡi được coi là một cuộc “cách mạng đá mới”, đánh dấu một bước nhảy vọt trong quá trình chinh phục thiên nhiên của loài người. Dấu Bắc Sơn là loại di vật rất độc đáo của văn hóa Bắc Sơn. Chúng được chế tác từ diệp thạch (Schiste) có dạng thỏi dài, hẹp ngang và mỏng. Trên một hoặc hai rìa mỏng có hai vết rãnh song song chạy dọc đều đặn. Rãnh lõm đôi có hình lòng máng úp sấp. Dấu Bắc Sơn có mặt ở hầu hết các di tích văn hóa Bắc Sơn. Về ý nghĩa, công dụng của dấu Bắc Sơn, hiện nay vẫn đang được tiếp tục nghiên cứu để làm sáng tỏ. Trong các di tích văn hóa Bắc Sơn các nhà khảo cổ còn tìm được rất nhiều loại hình di vật khác như: Hòn ghè, bàn mài, công cụ mảnh tước, công cụ xương, đồ trang sức, mảnh gốm, di cốt động vật, vỏ các loài nhuyễn thể… Đặc biệt là các mộ táng ở cạnh bếp, trong góc hang ngay tại nơi cư trú. Đó là những cứ liệu quan trọng để phục dựng bức tranh về đời sống vật chất và tinh thần của cư dân văn hóa Bắc Sơn.

  Di chỉ cổ sinh hang Cốc Mười (hang Bãi Đá), thôn Lũng Phầy, xã Chí Minh, huyện Tràng Định: là di chỉ cổ sinh có niên đại Hậu kỳ Cánh Tân (khoảng 114.000 năm cách ngày nay). Di chỉ được khảo sát vào năm 2011,2012, đến tháng 8/  2013, Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn và các chuyên gia nghiên cứu cổ sinh, địa chất đến từ Pháp và Úc đã tổ chức khai quật chính thức di chỉ cổ sinh hang Cốc Mười. Kết quả khảo sát và khai quật đã tìm thấy lượng trầm tích chứa hóa thạch lớn, qua phân loại cho thấy quần động vật đa dạng, có nhiều thành phần loài, như: họ trâu bò Bovidae; họ hươu Cervidae; họ lợn Suidae; họ lợn vòi Tapiridae; họ tê giác Rhinocerotidae; họ voi Elephantidae; họ chồn Mustelidae; họ mèo Felidae; họ gấu Ursidae; họ nhím  Hystricidae; họ khỉ đuôi dài; với đủ các loài đặc trưng cho quần động vật thế Pleistocene như  răng đười ươi, răng gấu tre, răng voi răng kiếm… Đây là di chỉ cổ sinh rất có giá trị nghiên cứu với khối lượng lớn hóa thạch đã được khai quật. Tầng trầm tích chứa hóa thạch còn lại trong hang được bảo tồn khá nguyên vẹn, các lớp trầm tích ít có sự xáo trộn, do vậy đặc điểm cấu trúc trầm tích ở đây rất có giá trị trong nghiên cứu so sánh với các di chỉ cổ sinh khác ở Việt Nam, khu vực Đông Nam Á và sẽ là một mắt xích quan trọng trong nghiên cứu cổ sinh cổ môi trường trong khu vực Đông Nam Á – Nam Trung Hoa trong giai đoạn Pleistocene muộn.