BẢO TÀNG LẠNG SƠN

Sưu tập đồ đồng cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 gồm có: chân nến hươu đồng , đỉnh trầm, lồng ấp sưởi ấm, lọ đồng, cơi đựng trầu, bàn là than.

1. Chân nến hươu đồng có kích thước cao: 36cm, dài : 32 cm, đế : 22 cm. Chân nến          là đồ đồng Trung Quốc chế tác theo đề tài " lộc - sơn" ( núi - hươu). Chân đế có hình con hươu đứng trên mỏm núi, miệng hươu cắn nhành hoa đào, trên có giá đỡ nến hình cành hoa cách điệu.

2. Đỉnh trầm , đồ thủ công mỹ nghệ giả cổ, sản xuất tại VN, thế kỷ 20, dùng để thờ cúng. Đỉnh có hình cầu dẹt, kích thước đường kính miệng 12 cm, cao: 31cm. Nắp trổ thủng trang trí hình vân mây, núm hình con nghê, hai quai hình đầu hạc. Thân trang trí hình hai con dơi đúc nổi. Đỉnh có ba chân hình đầu voi, đế có hình lá cách điệu trổ thủng, đáy có 4 chữ triện.

3. Lồng ấp, dụng cụ dùng để sưởi ấm.. Lồng ấp hình cầu, có đường kính 12 cm, chế tác bằng đồng, trang trí hoa văn chữ " thọ" kiểu chữ Hán chạm thủng, bên trong có trục làm bằng 3 que đồng mảnh có tác dụng giữ vật thăng bằng.

4. Lọ đồng là đồ gia dụng của VN, chế tác thời Nguyễn, đầu thế kỷ 20. Lọ có kích thước cao 17cm, đường kính miệng 7 cm. Lọ chế tác bằng đồng, cổ ngắn, thành miệng đứng, vai phình tròn. Trên vai trang trí hoa văn cúc dây kết hợp hồi văn. Hai bên quai gắn hình rồng. Thân thuôn dần về phía đáy. Đáy bằng, trang trí hoa văn chữ V lồng nhau.

5. Cơi đựng trầu, đồ gia dụng của nhà Thanh (Trung Quốc) niên đại cuối thế kỷ 19. Cơi đựng trầu có miệng đứng hình bát giác, thân có hình bông sen 4 cánh nở rộ cúp về phía miệng. Trên thân có quai xách hình chữ U cách điệu, 2 đầu quai gắn với thân có hình đầu sư tử. Giữa thân và chân đế trang trí hồi văn hình cánh sen khắc chìm; chân đế chạm thủng mô típ cúc dây, đầu sư tử. Dưới đáy có chữ Hán (Đại minh tuyên đức niên chế).

6. Bàn là than, đồ gia dụng , có niên đại cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20.  . Bàn là  được chế tác bằng đồng, có hình tròn, trong lòng rỗng để đựng than bên trong,  đường kính miệng 11,5cm, đáy 11 cm, cao 5 cm. Bàn là có chuôi cầm, đầu chuôi là hình tê ngưu (hổ phù), xung quanh được trang trí mô típ giả Hán

Văn hóa Mai Pha là văn hóa khảo cổ thuộc giai đoạn hậu kỳ đá mới, sơ kỳ kim khí,  mới được xác lập từ sau khi khai quật di chỉ Mai Pha năm 1996. Văn hóa Mai Pha được gọi theo tên của di chỉ hang Mai Pha, nằm trong một núi đá nhỏ đơn độc giữa thung lũng ở phía Nam xã Mai Pha, Thành phố Lạng Sơn. Di chỉ Mai Pha được Viện Khảo cổ và Bảo thàng Lạng Sơn chính thức khai quật vào tháng 6 /1996 đã thu được hàng vạn di vật gồm đồ đá, gốm, xương, nhuyễn thể. Hiện nay trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã phát hơn 30 di tích thuộc giai đoạn Hậu kỳ đá mới, trong số đó các nhà khảo cổ đã xếp 12 di tích thuộc Văn hóa Mai Pha. Địa bàn phân bố cơ bản trùng với địa bàn phân bố của Văn hóa Bắc Sơn trên vùng đất Lạng Sơn.

Hiện vật văn hóa Mai Pha rất phong phú, đa dạng bao gồm nhiều loại hình, kiểu dáng, chất liệu khác nhau. Thuộc nhóm công cụ lao động sản xuất có: rìu bôn tứ giác, rìu có vai, cưa, bàn đập, bàn mài, chày nghiền, bàn nghiền bằng đá; rìu, bôn có vai bằng vỏ trai; chì lưới, dọi xe chỉ, bi bằng gốm; dùi xương, đục vũm bằng xương...Đồ trang sức có: vòng đeo tay, khuyên tai, hạt chuỗi bằng đá, vỏ nhuyễn thể. Bên cạnh đó là các mảnh di cốt người, di cốt động vật, tàn tích những bữa ăn của người tiền sử. Những di vật đá của văn hóa Mai Pha được chế tác rất quy chuẩn, thể hiện kỹ thuật, trình độ chế tác đá đã phát triển ở mức cao, kỹ thuật ghè đẽo, mài nhẵn, đánh bóng rất đẹp. Đặc biệt đồ gốm trong văn hóa Mai Pha nhiều về số lượng, phong phú về loại hình, hoa văn, kiểu dáng.... Gốm có độ nung khá cao, xương gốm rất mịn, được chế tác bằng kỹ thuật bàn xoay, riêng phần tai, quai đồ gốm và nhất là phần chân đế cao (dạng bát bồng) được nặn tay. Loại hình gốm chủ yếu là đồ gia dụng dùng trong sinh hoạt hàng ngày, gồm có các loại: Bát và bát bồng, nồi, bình, âu. Hoa văn trang trí đẹp và độc đáo như: văn thừng, hoa văn khắc vạch, hình hoa thị kết hợp trổ lỗ, các đồ án hoa văn khắc vạch hình học, hình sóng nước và cả hoa văn khắc vạch hình thú...được coi là nét đặc trưng tiêu biểu nhất của Văn hóa hậu kỳ đá mới - Văn hóa Mai Pha. 

Trên cơ sở nghiên cứu đặc trưng di vật kết hợp phân tích mẫu vật bằng phương pháp C14, các nhà khoa học đã xác định được niên đại tương đối và tuyệt đối của văn hóa Mai Pha ở giai đoạn Hậu kỳ đá mới – sơ kỳ đồng thau, có niên đại tuyệt đối ở vào khoảng 4.000 đến 3.000 năm cách ngày nay. Đây là thời kỳ phát triển cực thịnh của kỹ nghệ chế tác đồ đá và đồ gốm. 

Văn hóa Mai Pha được tiếp nối từ văn hóa Bắc Sơn và có mối liên hệ chặt chẽ với các văn hóa đồng đại như văn hóa Phùng Nguyên và văn hóa Hạ Long, một trong những nguồn hợp tạo dựng văn hóa Việt cổ sau này. Với những giá trị tiêu biểu đó Di chỉ Mai Pha đã được xếp hạng di tích cấp Quốc gia theo quyết định số 05/QĐ-BVHTT ngày 12/02/1999 của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch.

Di chỉ cổ sinh hang Pác Đây, thôn Bản Vạc, xã Trùng Quán, huyện Văn Lãng : là di chỉ cổ sinh có niên đại Hậu kỳ Cánh Tân (khoảng 114.000 năm cách ngày nay).  Tháng 6/2016 di chỉ cổ sinh hang Pác Đây được Viện Khảo cổ học, Ban Quản lý di tích và  Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn khai quật. Qua nghiên cứu các mảng trầm tích và hiện vật  thu thập được, kết quả phân loại bước đầu cho thấy quần cư động vật gồm các họ, loài thú cơ bản của vùng nhiệt đới – Á nhiệt đới, có đủ các loài tiêu biểu cho các di chỉ cổ sinh như họ Hươu Cevidae, họ Lợn Suidae, họ Trâu bò Bovida, chuột, nhím, tê giác, lợn lòi, Hổ, Báo, Lợn rừng, Gấu, Voi răng kiếm, đười ươi, vượn… Ngoài những mẫu răng động vật, tại hang Pác Đây còn tìm thấy 02 răng người vượn. Tuy chưa thể khẳng định về địa tầng và niên đại của mẫu răng người này nhưng đây cũng là một di chỉ cổ sinh hiếm hoi tìm thấy răng người ở Việt Nam. Hang Pác Đây là di chỉ mới được phát hiện, khai quật lần đầu và đều còn khả năng tiếp tục tiến hành khai quật, lấy mẫu phục vụ các nghiên cứu trong tương lai. Di chỉ này đã đánh dấu bước tiến mới trong lĩnh vực cổ nhân, cổ sinh và môi trường không chỉ ở Lạng Sơn mà còn sẽ rất hữu ích cho nghiên cứu so sánh với các di chỉ khác trong khu vực Đông Nam Á.