Di tích hang Phja Thạng là một trong những hang đá nằm trong núi đá vôi đặc trưng karst điển hình của Việt Nam; là di tích nằm trong 12 điểm di chỉ khảo cổ ở Lạng Sơn đã được các nhà nghiên cứu khoa học nghiên cứu và khẳng định thuộc Văn hóa Mai Pha của cư dân hậu kỳ đá mới - sơ kỳ kim khí, niên đại cách đây chừng 4.000 đến 3.000 năm cách ngày nay.
Toàn cảnh núi đá Phja Thạng
Trải qua quá trình thời gian và lịch sử, di tích hang Phja Thạng là nơi sinh hoạt, cư trú của cư dân văn hóa Mai Pha, là nơi lưu giữ, chứa đựng các tầng văn hóa mà trong đó chứa đựng các hiện vật khảo cổ gắn liền với các giai đoạn lưu trú, tồn tại của người nguyên thủy. Với việc phát hiện ra những công cụ lao động tại hang Phja Thạng đã phần nào vẽ lên được bức tranh về cuộc sống của những người tiền sử xưa kia. Họ sống trong các hang động, mái đá gần với những thung lũng và nguồn nước thuận lợi cho sinh hoạt. Ở thời điểm này cư dân không còn sống trong lòng sâu của hang động mà đã dịch chuyển ra phía ngoài cửa hang. Điều này được thể hiện rất rõ nét qua việc tầng văn hóa chủ yếu tập trung ở phía ngoài cửa hang – nơi địa hình lòng hang tương đối rộng và bằng phẳng, phía sâu trong hang có độ dốc cao.
Đ/c Nguyễn Phúc Hà – Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao bằng xếp hạng di tích cho chính quyền và nhân dân huyện Văn Quan.
Trải qua 03 cuộc thám sát của các nhà khoa học và các chuyên gia nghiên cứu về khảo cổ đã thu thập được nhiều hiện vật gắn liền với lịch sử cư trú và tồn tại của cư dân văn hóa Mai Pha, từ đây đã minh chứng một giai đoạn lịch sử hình thành và phát triển của loài người thuộc giai đoạn văn hóa Mai Pha. Dựa vào đặc trưng di tích và di vật đã cho ta biết được: Cư dân văn hóa Mai Pha thuộc loại hình Indonesien và phân bố tập trung chủ yếu ở phía Nam và Đông Nam rìa sơn khối đá vôi Bắc Sơn... Với thành tựu của kỹ thuật mài và làm gốm, cư dân Văn hóa Mai Pha đã tạo tiền đề bước ngoặt trong phát triển văn hóa tiền sử Việt Nam nói chung và Lạng Sơn nói riêng .
Ngày 20/3/2023 di tích khảo cổ Hang Phja Thạng được Bộ VHTT&DL xếp hạng là Di tích Quốc gia tại Quyết định số: 700/QĐ-BVHTTDL ngày 20 tháng 03 năm 2023. Việc di tích khảo cổ hang Phja Thạng được xếp hạng Quốc gia có ý nghĩa quan trọng trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch của địa phương, giáo dục truyền thống cho nhân dân các dân tộc trong tỉnh.
Bài và ảnh: Vy Thị Bích Hạnh – Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn
