Có thể nói, công tác sưu tầm, lưu giữ các di vật liên quan đến đồng chí Lương Văn Tri từ trước đến nay luôn gắn liền với quá trình sưu tầm các di vật lịch sử Cách mạng của tỉnh, đặc biệt là hiện vật về cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn. Từ năm 1965, để chuẩn bị cho việc ra đời Bảo tàng khởi nghĩa Bắc Sơn, Ty văn hóa Thông tin Lạng Sơn đã tích cực phối hợp với Bảo tàng Cách mạng Việt Nam tổ chức sưu tầm các tài liệu hiện vật liên quan đến cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn. Nhiều kỷ vật về đội Cứu quốc quân I đã được sưu tầm trong thời gian này. Từ khi bảo tàng khởi nghĩa Bắc Sơn thành lập vào năm 1966 cho đến nay, công tác sưu tầm vẫn thường xuyên được triển khai để bổ xung hiện vật cho bảo tàng. Bên cạnh đó, một số bảo tàng TW và khu vực như bảo tàng Quân đội (nay là Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam), bảo tàng Cách mạng (nay là Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam), Bảo tàng Việt Bắc (nay là bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam) cũng đã nhiều lần đến Bắc Sơn sưu tầm hiện vật. Do đó hiện nay các bảo tàng này đều có những hiện vật liên quan đến trung đội Cứu quốc quân I. Riêng Bảo tàng Việt Bắc đã chuyển giao hiện vật cho tỉnh Lạng Sơn khi thay đổi chức năng nhiệm vụ.
Một số tư trang, đồ dùng cá nhân của đồng chí Lương Văn Tri thời kỳ đi học và hoạt động Cách mạng tại Lạng Sơn.
So với các bảo tàng khác, Bảo tàng Lạng Sơn là nơi lưu giữ nhiều kỷ vật cá nhân về người chiến sĩ Cách mạng Lương Văn Tri nhất. Tại đây hiện có một số tư trang, đồ dùng sinh hoạt của đồng chí đã được người thân giữ lại và trao tặng cho bảo tàng như: hòm đựng đồ dùng cá nhân đồng chí đã sử dụng thời kỳ đi học Sơ học yếu lược tại Điềm He (1920-1923); áo the đồng chí đã mặc thời kỳ học ở trường Tiểu học Pháp Việt Lạng Sơn (1924-1927); màn ngủ đồng chí đã dùng thời kỳ hoạt động ở Trung Quốc (năm 1928-1930)… Ngoài ra còn chiếc ấm tích ở gia đình ông Lương Văn Hành, em trai đồng chí đã dùng tiếp nước khi đồng chí hoạt động ở Trung Quốc về thăm nhà; chiếc kiếm ông Quốc ở Hoàng Vân (nay là xã Thanh Vân, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang) đã dùng để bảo vệ đồng chí thời kỳ 1939-1940 khi đồng chí về mở các lớp huấn luyện chính trị đầu tiên cho cán bộ Xứ ủy Bắc Kỳ tại đây...
Trong số các cơ quan sở hữu hiện vật thì Bảo tàng khởi nghĩa Bắc Sơn là nơi lưu giữ nhiều hiện vật nhất về đội Cứu quốc quân I, gắn liền với hoạt động đồng chí Lương Văn Tri. Có ý nghĩa nhất phải kể đến lá cờ đỏ sao vàng Hội phụ nữ phản đế Hà Nội may - thêu tặng đội Cứu quốc quân nhân dịp thành lập. Lá cờ này đã được đ/c Hoàng Văn Thụ trao tặng cho đồng chí Lương Văn Tri – người được TW cử làm Chỉ huy trưởng đội Cứu quốc quân trong ngày thành lập 14/2/1941 tại căn cứ Khuổi Nọi, xã Vũ Lễ. Cùng với đó là một số đồ dùng sinh hoạt liên quan đến đồng chí Lương Văn Tri và các chiến sĩ Cứu quốc quân: ấm nước đồng chí Lương Văn Tri đã dùng thời thời kỳ gây dựng và phát triển phong trào Cách mạng ở Bắc Sơn (1938-1940); bát, đĩa các chiến sĩ Cứu quốc quân đã sử dụng hàng ngày, thuổng các chiến sĩ Cứu quốc quân đã dùng để làm lán trại ở căn cứ Khuổi Nọi, chõ nhân dân Bắc Sơn đã sử dụng để đồ xôi tiếp tế cho đội Cứu Quốc quân… Một số hiện vật là phương tiện, vũ khí chiến đấu và tự vệ của các chiến sĩ Cứu quốc như: súng kíp, bao đựng kiếm, chai đựng dầu lau súng, vỏ trai dùng để chế thuốc súng… Bên cạnh đó còn có các tài liệu: Sổ tay ghi chép chương tình hành động của Việt Minh, Tài liệu công tác chính trị dùng để tuyên truyền Cách mạng ở Bắc Sơn… Ở các Bảo tàng TW – nhất là Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam, hiện vật về du kích Bắc Sơn – Cứu quốc quân rất phong phú, đa dạng. Phần lớn là các hiện vật đội Cứu quốc quân đã dùng trong sinh hoạt và chiến đấu. Đặc biệt, ở Bảo tàng Lịch sử Quân sự hiện đang lưu giữ một khẩu súng ngắn của đ/c Lương Văn Tri. Đồng chí đã sử dụng khẩu súng này trong suốt quá trình hoạt động Cách mạng từ năm 1936 đến năm 1939.
Khách tham quan tìm hiểu tại triển lãm chuyên đề “Lương Văn Tri – cuộc đời và sự nghiệp cách mạng” tại Bảo tàng
Những kỷ vật về đồng chí Lương Văn Tri và đội Cứu quốc quân I là những di vật lịch sử chân thực phản ánh cuộc đời, quá trình hoạt động, những cống hiến, đóng góp lớn lao của đồng chí Lương Văn Tri cùng đồng đội của ông đối với Cách mạng Việt Nam nói chung và phong trào Cách mạng Lạng Sơn nói riêng. Đó là những tài sản văn quý giá có ý nghĩa giáo dục tinh thần yêu nước, khơi gợi lòng tự hào về truyền thống đấu tranh Cách mạng kiên cường, bất khuất của quê hương, đất nước cho mọi tầng lớp nhân dân./.
Bài và ảnh: Chu Quế Ngân
(Bảo tàng tỉnh)
