BẢO TÀNG LẠNG SƠN

Văn hóa Bắc Sơn là một trong những nền văn hóa khảo cổ nổi tiếng của nước ta ở thời đại đá. Đó là một nền văn hóa tiền sử có lịch sử hình thành và phát triển lâu dài, có mối liên hệ mật thiết, chặt chẽ với nhiều nền văn hóa khảo cổ khác để góp phần tạo nên dòng chảy không ngừng của lịch sử dân tộc. Bắc Sơn là tên gọi của huyện Bắc Sơn thuộc tỉnh Lạng Sơn, nhưng từ năm 1924 Bắc Sơn đã trở thành tên của một nền văn hóa đá mới tiêu biểu nhất ở Việt Nam và Đông Nam Á. Qua quá trình nghiên cứu, các nhà khảo cổ học đã xác định Văn hóa Bắc Sơn có niên đại khoảng 11.000 – 7.000 năm cách ngày nay, thuộc giai đoạn Sơ kỳ đá mới. Đến nay đã có trên 50 di tích văn hóa Bắc Sơn được phát hiện, nghiên cứu ở nước ta. Số lượng hiện vật thu được lên đến hàng ngàn di vật. Di vật văn hóa hóa Bắc Sơn rất phong phú, đa dạng gồm: Rìu mài lưỡi, “dấu Bắc Sơn”, công cụ ghè đẽo (hình chữ nhật, hạnh nhân, công cụ hình quạt, hình bán nguyệt, hình mu rùa...) được coi là di vật đặc trưng của văn hóa Bắc Sơn. Trong đó, rìu mài lưỡi là loại di vật đặc trưng điển hình nhất, là loại rìu mài xuất hiện sớm nhất ở châu Á. Đó là những chiếc rìu được ghè đẽo qua loa trên hai cạnh và lưỡi rồi mài hạn chế ở phần lưỡi tạo độ sắc. Nhờ có sự cải tiến quan trọng đó mà những chiếc rìu mài lưỡi đã tạo nên năng suất lao động cao hơn, giảm sức lao động so với việc sử dụng rìu ghè đẽo tồn tại trước đó. Vì vậy, rìu mài lưỡi được coi là một cuộc “cách mạng đá mới”, đánh dấu một bước nhảy vọt trong quá trình chinh phục thiên nhiên của loài người. Dấu Bắc Sơn là loại di vật rất độc đáo của văn hóa Bắc Sơn. Chúng được chế tác từ diệp thạch (Schiste) có dạng thỏi dài, hẹp ngang và mỏng. Trên một hoặc hai rìa mỏng có hai vết rãnh song song chạy dọc đều đặn. Rãnh lõm đôi có hình lòng máng úp sấp. Dấu Bắc Sơn có mặt ở hầu hết các di tích văn hóa Bắc Sơn. Về ý nghĩa, công dụng của dấu Bắc Sơn, hiện nay vẫn đang được tiếp tục nghiên cứu để làm sáng tỏ. Trong các di tích văn hóa Bắc Sơn các nhà khảo cổ còn tìm được rất nhiều loại hình di vật khác như: Hòn ghè, bàn mài, công cụ mảnh tước, công cụ xương, đồ trang sức, mảnh gốm, di cốt động vật, vỏ các loài nhuyễn thể… Đặc biệt là các mộ táng ở cạnh bếp, trong góc hang ngay tại nơi cư trú. Đó là những cứ liệu quan trọng để phục dựng bức tranh về đời sống vật chất và tinh thần của cư dân văn hóa Bắc Sơn.