Nhận thức được tầm vóc lịch sử và ý nghĩa giáo dục truyền thống của khởi nghĩa Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn đã sớm quan tâm gìn giữ các di tích, sưu tầm tài liệu hiện vật về cuộc khởi nghĩa. Năm 1956, trong quá trình tổ chức sưu tầm các hiện vật lịch sử cách mạng trên phạm vi toàn tỉnh, phòng Bảo tồn bảo tàng thuộc Ty Văn hóa Thông tin Lạng Sơn đã sưu tầm được số lượng đáng kể di vật về cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn. Những hiện vật đó hiện vẫn đang được lưu giữ, trưng bày tại Bảo tàng tỉnh và Bảo tàng khởi nghĩa Bắc Sơn.
Bảo tàng khởi nghĩa Bắc Sơn
Vào đầu những năm 60 của thế kỷ XX, khi Bộ Văn hóa và tỉnh Lạng Sơn có chủ trương xây dựng Bảo tàng khởi nghĩa Bắc Sơn, các đợt sưu tầm chuyên đề về khởi nghĩa Bắc Sơn đã được triển khai ở nhiều nơi, tập trung chủ yếu ở huyện Bắc Sơn. Nhân dân Bắc Sơn – trong đó có những người từng là đội viên du kích, người trực tiếp tham gia khởi nghĩa, các gia đình có công với cách mạng đã hiến tặng hàng trăm tài liệu hiện vật bao gồm: vũ khí nhân dân Bắc Sơn đã dùng tham gia khởi nghĩa; đồ dùng nhân dân đã dùng để nuôi giấu, ủng hộ cán bộ hoạt động cách mạng; đồ dùng sinh hoạt, vũ khí chiến đấu của du kích Bắc Sơn và cán bộ Trung ương Đảng về hoạt động ở Bắc Sơn, chiến lợi phẩm thu được trong chiến đấu... Ra đời năm 1966, Bảo tàng khởi nghĩa Bắc Sơn trở thành trung tâm lưu giữ, trưng bày chuyên đề về sự kiện khởi nghĩa Bắc Sơn.
Trưng bày khởi nghĩa Bắc Sơn tại Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn
Khởi nghĩa Bắc Sơn là một phần quan trọng của lịch sử đất nước. Vì vậy, từ hàng chục năm trước đây, các Bảo tàng ở trung ương như: Bảo tàng Cách mạng (nay là Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam), Bảo tàng lịch sử Quân sự Việt Nam... đã về Bắc Sơn sưu tầm hiện vật về cuộc khởi nghĩa. Tại các bảo tàng này hiện đang lưu giữ rất nhiều tài liệu, hiện vật quý liên quan đến hoạt động của các đồng chí lãnh đạo tiền bối của Đảng như Hoàng Văn Thụ, Trường Chinh, Hoàng Quốc Việt, Trần Đăng Ninh... thời kỳ ở Bắc Sơn; hiện vật về sự hình thành, phát triển và hoạt động của đội du kích Bắc Sơn, đội Cứu Quốc quân; những chiến công của dân quân du kích Bắc Sơn... Đó là những di vật rất có ý nghĩa minh chứng cho những trang sử vẻ vang của đất nước và tình cảm sâu nặng của nhân dân Bắc Sơn đối với cách mạng.
Năm tháng trôi qua, nhưng dấu tích oai hùng của cuộc khởi nghĩa vẫn còn đó trong các bản làng, rừng núi, hang động của vùng chiến khu cách mạng năm xưa. Năm 1992, Bộ Văn hóa Thông tin đã ra quyết định công nhận khu di tích khởi nghĩa Bắc Sơn là di tích quốc gia gồm 12 điểm: đồn Mỏ Nhài, trường Vũ Lăng, đình Nông Lục, Khuổi Nọi, Bó Tát, hang Mỏ Rẹ, Lân Táy; đồi Nà Kheo, núi Sa Khao, đèo Thâm Thuông – Dập Dị, đèo Tam Canh, Lân Táy – Mỏ Pia. Năm 2002, thêm 5 điểm di tích: đèo Canh Tiếm, cầu Rá Riềng, đình Dục Lắc, Lân Áng, làng Khuôn Khát được xếp hạng di tích cấp tỉnh đợt I. Đây là những di tích tiêu biểu ghi dấu những sự kiện lịch sử quan trọng về quá trình, diễn biến của cuộc khởi nghĩa, những chiến công vang dội của dân quân du kích Bắc Sơn trong khởi nghĩa. Các di tích khác liên quan đến cuộc khởi nghĩa đều đã được kiểm kê, quản lý và bảo vệ. Trong những năm qua, các di tích này đã được quan tâm gìn giữ, trùng tu tôn tạo để phục vụ tham quan, nghiên cứu, học tập. Bảo tàng - khu di tích khởi nghĩa Bắc Sơn đã trở thành những địa chỉ đỏ của công tác giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, là điểm đến thu hút khách tham quan du lịch tới Lạng Sơn. Tháng 7 vừa qua, di tích rừng Khuổi Nọi, trường Vũ Lăng, đồn Mỏ Nhài và Bảo tàng khởi nghĩa Bắc Sơn đã được UBND tỉnh Lạng Sơn công nhận là điểm du lịch của tỉnh cùng 35 địa điểm khác.
Hiện vật khởi nghĩa Bắc Sơn tại di tích trường Vũ Lăng (xã Vũ Lăng , Huyện Bắc Sơn)
Được hình thành từ một sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước, các di tích, di vật về khởi nghĩa Bắc Sơn chứa đựng giá trị văn hóa, tinh thần hết sức lớn lao. Đó là bằng chứng sinh động về ý chí kiên cường, tinh thần quật khởi và tấm lòng ân nghĩa, thủy chung của dân quân du kích Bắc Sơn đối với cách mạng. Những di sản văn hóa đó mãi là niềm tự hào về truyền thống cách mạng; là nguồn động viên, cổ vũ chúng ta trên bước đường xây dựng, bảo vệ quê hương, đất nước.
CHU QUẾ NGÂN (Phòng Kiểm kê bảo quản)
